درخت شلیل - بخش اول
شلیل نوعی از خانواده هلو است. شلیل نوعی هلو است که پوست صاف و گوشت تیره تر دارد که میوه‌های بدون کرک تولید می‌کند و به همین علت هلوی بدون کرک نیز نامیده می‌شود و طعمی مطبوع و شیرین تر از هلو دارد.
شلیل درختی است که ۴ تا ۱۰ متر ارتفاع رشد می کند. برگ های آن نیزه ای شکل، به طول ۷ تا ۱۶ سانتیمتر و عرض ۲ تا ۳ سانتیمتر و با رگبرگ های پرمانند می باشند.
جوانه های درخت شلیل ساده، ۳ عدد در محور هر برگ، جوانه های جانبی زایشی و جوانه وسط رویشی است. جوانه های آن بسیار شبیه بادام است.
انواع نهال شلیل
در حال حاضر بیش از ۱۵۰ گونه شلیل وجود دارد که فقط از نظر اندازه، شکل، طعم، بافت و رنگ متفاوت هستند. گونه‌های موجود شلیل پیوسته از نظر طعم بهتر و ظاهری زیباتر و عمر طولانی‌تر هسته، در حال ارتقا می‌باشند. بسیاری از گونه‌های جدید که امروزه مشاهده میشوند شاید در ۵ یا ۱۰ سال آینده دیده نشوند.
انواع دیگر شلیل رایج : شلیل انجیری ، شلیل شبرنگ ،شلیل سفید، شلیل شمس، شلیل مغان، رد گلد و… است که بعضاً دیررس می‌باشند.تا اواخر دهه ۴۰ شمسی شلیل‌ها سبز کمرنگ و دارای اندازه‌ای کوچک و گوشتی سفید بودند.
انواع هلو و شلیل در باغات استانهای تهران، البرز، همدان، کردستان و خراسان شمالی تولید می‌شود که در این میان استان البرز مقام اول را دارد.
گونه‌ای از شلیل به نام شبرنگ می‌باشد که رنگ قرمز آن روشنتر است و درخت آن سریع رشد می‌کند و گونه‌ای بسیار پر بازده است. گوشت میوه زرد و هسته به میوه متصل است.
شلیل انجیری
شرایط محیط رشد شلیل :
آب و هوای مناسب : پایدارى هلو، در برابر سرماى زمستانه، از سیب و گلابى کمتر و تقریباً مشابه بِه مى‌باشد. براى هلو، سرماى کشنده معمولاً حدود ۲۱- درجه سانتىگراد است ولى اگر هوا به سرعت سرد شود در دماهاى ۹- الى ۱۳- درجه نیز جوانه ها و حتى شاخه هاى جوان خشک مى شوند. نیاز سرمائى هلو براى بیرون آمدن از استراحت زمستانه ۴۰۰ تا ۱۰۰۰ ساعت دماى زیر ۷ درجه سانتىگراد مى باشد. هلو، در برابر گرماى تابستان، مقاومتر از سیب است و در تابستان هاى گرم، میوه آن مانند گلابى از کیفیت بهترى برخوردار مى شود.
عمر درخت شلیل : شلیل درختی نسبتاً کم عمر است. علت عمر کم بودن آن، چوب ترد و شکننده اش است و علت تردی چوبش نسبت زیاد پوست به استوانه مرکزی آن است. به همین دلیل تربیت آن به صورت Open Cnter است تا شاخه هایش در اثر وزن زیاد نشکند.
نکات گرده افشانی : گل ها در بهار و قبل از برگ ها به وجود می آیند. این گل ها منفرد یا دوتایی، به قطر ۲٫۵ تا ۳ سانتیمتر، به رنگ صورتی و دارای پنج گلبرگ می باشند. گل شلیل، به صورت جانبی، از یک جوانه ساده روی شاخه یکساله به وجود می آید. بیشتر ارقام این درخت خودبارورند.
گرده افشانی می تواند توسط باد انجام شود ولی کندو گذاری در باغ ، مقدار محصول را بالا می برد. بهتر است در زمان گلدهی هوا خشک باشد. زمان گلدهی اوایل بهار بعد از بادام و زردآلو و حدود ۳ هفته قبل از سیب می باشد. زمان رسیدن میوه در ارقام زودرس از اوایل تابستان و در ارقام دیررس در اوایل پاییز است.
خاک : ریشه هلو، در برابر کمبود تهویه خاک بسیار حساس است و از غرقاب شدن، به شدت آسیب مى بیند. این درخت، براى بهترین رشد، به خاک هاى نسبتاً سبک، با ژرفاى ۱ تا ۵/۱ متر و زهکش کامل نیاز دارد.
شکوفه های باغ شلیل
تکثیر رایج شلیل :
ازدیاد شلیل همانند هلو به روش پیوند انجام می شود. این گیاه را می توان روی پایه های هلو، زردآلو، بادام و آلو پیوند زد.
فاصله کشت برای ارقام معمولی شلیل، ۶ تا ۷ متر است و در یک باغ خوب می توان انتظار ۴۰ تا ۵۰ تن محصول در هکتار داشت. در روش های داربستی فواصل کشت کمتر و مقدار محصول بسیار بیشتر است و تا ۱۱۰ تن در هکتار نیز می رسد.
ایجاد باغ شلیل
چون عمرهلو یا شلیل نهایتآ ۱۰سال می باشد پس می توانیم یک نوع درخت با عمر بیشتر هم خانواده انتخاب کنیم مثل گلابی یا سیب که من به شخصه گلابی را به سیب ترجیح می دهم چون قیمت گلابی همیشه بالاتراز سیب بوده وباروری بیشتری نیزدارد . که بس ار پایان عمر شلیل از باغ ا درامد خالی نشود .
برای احداث ابتدا باید زمین مورد نظر را تسطیح کرده وبه عمق ۶۰سانتیمترشخم میزنیم پس ازشخم اقدام به زدن جوی های کوچک(جوی خربزه)با فاصله ی ۴.۵تا۵مترازیکدیگرمیکنیم (فاصله ردیف ها ۴.۵برای باغ های کوچک، ۵متر برای باغ های بزرگ) پس از زدن جوی ازیک سابسویلر(زیرشکن)یک تیغه به ارتفاع ۱.۲۰تا۱.۵متری برای شکافتن داخل جوی ها استفاده می کنیم با این کار دیگراحتیاج به کندن گودال بزرگ نداریم برای کاشت برداشتن ۲بیل خاک کافی است
۱ - کشت متراکم : سپس به فاصله ۱.۵مترازیکدیگراقدام به کاشت میکنیم هرسه درخت باید۲درخت اول هلو یا شلیل و۱درخت گلابی یا سیب باشد.
۲ - کشت با فاصله : به فاصله ۴ تا ۵ مترازیکدیگراقدام به کاشت میکنیم
دراین روش کاشت هم هزینه کندن گودال تقریبآبه ۰میرسدهم درزمان صرفه جویی میشودوهم رشددرخت فوق العاده میشودبا این روش درخت هلویاشلیل میتواند دریکسالگی به بارنوبربنشیند.
ابیاری درختان شلیل: درخت شلیل در سال‌های اول رشد و بخصوص در فصل رشد به آبیاری فراوان نیاز دارند. آبیاری این گیاه بهتر است به روش کرت بندی نباشد . زیرا هم به ریشه‌ها اجازه تنفس داده نمی‌شود و هم از طریق تماس مستقیمی که طوقه با آب دارد درخت را بیمار می‌کند. بهتر است از ابیاری قطره ای استفاده کنید .
استفاده حداکثری از اب و زمین : اگرباروش غرق آبی آبیاری میکنید درسال اول دراین باغ میتوانیدهرنوع محصول صیفی که دلخواه تان است بکاریدکه این کاربرای تقویت درخت نیزخیلی مفیداست اما درسال دوم فقط میتوانید اقدام به کاشت هندوانه کنیدچون درسال دوم بخاطرشاخ وبرگ زیاد درخت بر زمین سایه می اندازد
نکته در ابیاری قطره ای : اگر قصددارید این باغ یا هرباغ دیگررا به صورت قطره ای آبیاری کنیدبرای اینکه ازشرعلفهای هرز در امان باشیددرپایین تنه هردرخت یک بطری نوشابه ۱.۵لیتری را به صورت در باز وبرعکس درعمق ۲۰تا۳۰سانتیمتری قراردهید سپس ته بطری را بازکرده وقطره چکان لوله آبیاری رادرون آن قرار دهیدبا این کارچون آب به درون بطری ودرعمق ۲۰تا۳۰سانتیمتری ریخته می شودبنابراین رشدعلفهای هرز به حداقل خودمی رسد
میوه درخت شلیل
تولید نهال درخت شلیل از بذر یا هسته میوه :
بذر بسیاری از درختان میوه پس از کاشت چون نتاج متفاوتی در اثر دگر گشنی بوجود می آورند کشت بذر آنها مرسوم نیست. . بذر حاصل از هسته درختان میوه هسته دار مانند شلیل و یا هلو صفات خوبی از والدین خود را به همراه دارند. بیشتر درختان شلیل بدست آمده از بذر ,میوه ای مثل میوه بذرگیری شده تولید می کنند.
بهترین زمان برای بذر گیری از هسته ,فصل تابستان و از میوه کاملا رسیده می باشد. توجه داشته باشید که برخی از ارقام درختان شلیل بذر کامل تولید نمی کنند مانند میوه درختان شلیل زودرس که ممکن است بذرآنها به خوبی جوانه نزنند. برای تکثیر این گونه ها باید از پیوند زدن استفاده کنید .
هسته را از میوه های رسیده شلیل جدا کنید و بگذارید آنها به مدت ۳ یا ۴ روز خشک شوند.خشک کردن هسته امکان گرفتن بذر از داخل آنها را آسان تر می کند. پوسته هسته خشک شده اسان تر ترک می خورد . با احتیاط چند ضربه آهسته به هسته خشک بزنید تا بیشتر ترک بخورد یا هسته را بین انبر قرار داده به اهستگی فشار دهید تا هسته ترک بردارد.احتیاط کنید که بذر داخل هسته آسیب نبیند.
بذر را در یخچال بگذارید : مواد بازدارنده طبیعی در بذر شلیل وجود دارد که از جوانه زنی آن جلوگیری می کند.نگهداری بذر شلیل در دما های سرد مثل یخچال موجب غیر فعال شدن این مواد بازدارنده می شود.در شرایط طبیعی ماه های سرد زمستان در طبیعت این مواد را غیر فعال می کند.پس بذر شلیل را تا مدتی در یخچال می گذراند که پس از رفع سرمای بهاره نسبت به کاشت آن داخل گلدان اقدام می کنند.
کاشت در گلدان : در بهار بذر شلیل را به مدت یک شب در اب خیس می دهند. سپس بذر را درگلدان دارای خاک باغچه به عمق حداقل دو برابراندازه طول بذر قرار می دهند. در مدت کمتر از یک ماه جوانه زنی در بذر مشاهده می شود. گرمای محیط کشت حدود ۲۳ درجه سانتی گراد باشد.
نهال حاصل از بذر شلیل در مدت ۷-۵ سال به بار دهی می رسد.
کاشت شلیل در گلدان
کاشت هسته شلیل در منزل
برای کاشت شلیل در گلدان انتخاب بذر مناسب بسیار مهم است. برای این منظور لازم است از بذر درختان شلیلی پا کوتاه استفاده کنید، البته چنانچه قصد دارید شلیلی شما بار دهد در غیر این صورت و به عنوان یک گیاه زینتی میتوانید از هر هسته شلیلیی برای کاشت استفاده کنید.
انتخاب گلدان مناسب نیز مهم است. در مراحل بعدی رشد نهال شلیل قطر گلدان ۴۵ تا ۹۰ سانتیمتر باشد.
برای جدا کردن گوشت میوه شلیل از هسته آن را داخل دهان نکنید زیرا احتمال دارد بزاق دهان بر روی قوه نامیه گیاه تاثیر گزارد.
مراحل کشت هسته شلیل در گلدان :
۱- ابتدا بایستی هسته را از گوشت میوه شلیل جدا کنید. اگرچه این کار کمی مشکل است ولی تلاش کنید تا کاملا گوشته میوه از هسته جدا شود. به این منظور میتوانید میوه شلیل را ۳ تا ۴ روز در سایه بگزارید تا خشک شود، در این صورت جدا کردن هسته آسانتر خواهد بود.
۲- در مرحله بعد لازم است قسمت چوبی هسته را به آرامی بشکنید. دقت کنید که هنگام جدا کردن پوسته چوبی مغز هسته آسیب نبیند زیرا امکان سبز شدن هسته در صورت آسیب از بین خواهد رفت. برای جدا کردن هسته چوبی میتوانید از انبر استفاده کنید تا پوسته چوبی ترک بخورد و بتوانید مغز هسته را خارج کنید.
۳- برای کاشت هسته شلیل در گلدان بهتر است چند روزی هسته را داخل پلاستیک و در داخل یخچال قرار دهید تا مواد بازدارنده موجود در هسته که مانع جوانه زنی بذر میشوند، غیر فعال شوند.
نکته : توجه داشته باشید که هسته شلیل را در کنار میوه هایی مانند موز در یخچال نگزارید زیرا اتیلن تاثیر منفی بر قدرت جوانه زنی هسته شلیل خواهد داشت. در شرایط طبیعی ماه های سرد زمستان در طبیعت این مواد را غیر فعال می کند.
۴- هسته شلیل را یک شب در آب بخسانید. در این مرحله هسته شلیل آماده کاشت داخل گلدان است.
۵- گلدان مورد نظر را با خاک مناسب (مخلوطی از خاکبرگ و شن) پرکنید. هسته شلیل را در عمق دو برابر اندازه طول هسته شلیل در خاک بکارید.
۶- گلدان را در دمای ۲۳ درجه سانتیگراد قرار دهید. هسته شلیل در حدود یک ماه بعد جوانه خواهد زد.
نهال حاصل از کاشت هسته شلیل در گلدان در صورت شرایط مساعد محیط در مدت ۷-۵ سال به باردهی می رسد. بنابراین لازم است با بزرگ شدن نهال، آن را به گلدان بزرگتر انتقال دهید. در حین رشد کود دهی را فراموش نکنید
